زنبورداری در فصل بهار، تغذیه بهاره زنبورها
توضیحات:
-
به نام خدا
به درستی معلوم نیست که یک کلنی زنبور عسل، برای ادامه زندگی در طول سال به چه مقدار عسل نیاز دارد. اما در عمل، از یک کلنی نسبتا خوب، سالانه حدود ۴۵ کیلوگرم عسل مازاد بر نیاز کلنی برای زنبوردار قابل برداشت است. به طور کلی توصیه می شود که در هر زمان از سال، ۷ تا ۹ کیلوگرم عسل درون کلنی و در اختیار زنبورها قرار داشته باشد.
وقتی غذای کافی در دسترس زنبورهای یک کلنی نباشد و زنبورها در معرض گرسنگی قرار گیرند، به عنوان اولین واکنش، لاروها را از درون حجره های پرورش خارج می کنند و آنها را جلوی کندو می اندازند.
معمولا ملکه همچنان به تخمگذاری خود ادامه می دهد، ولی هنگامی که این تخمها تبدیل به لارو شدند، سرنوشتی نظیر لاروهای قبلی خواهند داشت. سرانجام نوبت به بالغين می رسد و آنها نیز اگرچه برای مدت زمان معینی این وضع را تحمل کرده اند، ولی در نهایت از گرسنگی خواهند مرد.
نتیجه این گرسنگی بهاره، تضعیف و حتی مرگ کلنی خواهد بود. در ماه های اردیبهشت، خرداد و تیر برخلاف تصور عمومی، زنبورها مقدار زیادی عسل مصرف می کنند و زنبوردار باهوش و باتجربه می داند که باید کلنی را در این هنگام تغذیه کند.
بیشتر زنبورداران چند شان عسل را از پاییز برای تغذیه بهاره زنبورها در فصل بهار ذخیره می کنند و این آسان ترین راه غذادادن به زنبورهاست و عسل مرغوب ترین غذایی است که می توان در اختیار زنبورها قرار داد. با گذاشتن یک الی دو قاب عسل در کندو، زنبورها به تدریج درپوش مومی حجره های شان عسل را برداشته و از عسل موجود در آنها تغذیه می کنند.
به این ترتیب حس غارت در زنبوران تحریک نمی شود. اما اگر از شربت شکر برای تغذیه آنها استفاده شود و تصادفا چند قطره از آن روی زمین بریزد، باتوجه به کمبود شهد گل در طبیعت، احتمال تحریک حس غارت در زنبورها بالا رفته، آنها را وادار به غارت کندوهای مجاور می کند.
زمانی که برای تغذیه بهاره زنبورها ، عسل در دسترس نباشد، از شربت شکر استفاده می شود. در پاییز، وقتی زنبورها خود را برای گذراندن زمستان آماده می کنند، باشربتی که از دو قسمت شکر و یک قسمت آب تشکیل شده، تغذیه میشوند.
برای تغذیه بهاره زنبورها نسبت فوق عبارت است از یک قسمت شکر و یک قسمت آب. برای تهیه شربت، ابتدا آب را بجوشانید، سپس شکر لازم را در آن بریزید و به هم بزنید. در هنگام قرار دادن شربت در کندو، باید توجه داشته باشید که شربت گرمای ملایمی داشته باشد و به عبارت دیگر ولرم باشد.
:روشهای تغذیه بهاره زنبورها با شربت شکر
- ظروف شربت خوری بشقابی
این روش بیش از سایر روش ها عمومیت دارد. به این ترتیب که پس از ریختن شربت در آنها، مقداری پوشال کولر آبی یا چند تکه چوب برای جلوگیری از غرق شدن زنبورها در شربت خوری ها قرار داده و سپس ظروف مزبور را در قسمت بالای کندوها؛ یعنی، روی قاب ها میگذارند. زنبوردارانی که به طور مرتب کندوهای خود را با شربت تغذیه می کنند، معمولا بشقاب های شربت خوری را در طول سال از کندو خارج نمی کنند. این روش چند اشکال دارد:
به علت پایین بودن ظرفیت، باید به طور مرتب از شربت پر شوند که تکرار این عمل هم برای زنبودار و هم برای زنبورها خسته کننده و پرزحمت است.
شربت درون بشقابها متبلور می شود و زنبورها نمی توانند از آن استفاده کنند.
حتی در صورت وجود پوشال کولر و تکه چوب، تعدادی زنبور در شربت خوریها غرق می شوند که پس از مدتی سبب بروز آلودگی میکروبی در شربت و سرایت بیماری به زنبورهای دیگر می شود.- استفاده از شیشه های درب پیچ دار
روش دیگری از تغذیه بهاره زنبورها با شربت شکر است. در این روش، پس از آماده کردن شربت، آن را درون شیشه ریخته و درب سوراخ دار را روی آن می بندیم. سوراخهای درب شیشه باید به اندازه ای باشد که خرطوم زنبورها بتواند به راحتی شربت را مکیده و مورد استفاده قرار دهد. به همین منظور از میخی به قطر ۶/ ۱ میلی متر برای سوراخ کردن درب شیشه استفاده می شود. شیشه باید به طور وارونه روی قاب ها قرار گیرد. با استفاده از یک بدنه خالی ( طبقه) روی کندو، درب کندو به آسانی بسته می شود.
- ریختن شربت به طور مستقیم روی شان
روش دیگری از تغذیه بهاره زنبورها با شربت شکر است. می توان شربت را در دو طرف شان ریخت و سپس با زدن چند ضربه آرام به شان، اجازه داد تا شربت به درون حجرهها نفوذ کند.
بعضی از زنبورداران تغذیه با شکر خشک را برای تغذیه بهاره زنبورها نیز توصیه می کنند. وقتی زنبورها با کمبود شهد در طبیعت مواجه شوند و در آستانه خطر گرسنگی قرار گیرند، از شکر خشک استفاده خواهند کرد. یک تا دو کیلوگرم شکر خشک جلوی بروز گرسنگی را خواهد گرفت.
اگر به طور کلی هیچ چیز دیگری برای تغذیه به جز شکر خشک در اختیار زنبورها نباشد، آن را مورد استفاده قرار می دهند. اما ممکن است زنبورها شكر خشک را به بیرون از کندو آورده و در جلوی کندو بریزند. اگر منابع دیگر شهد در دسترس زنبورها باشد، از جمع آوری و ذخیره شکر خشک که در کندو ریخته شده، پرهیز خواهند کرد.
زنبورها برای استفاده از شکر خشک، مجبورند آن را با آب مخلوط کرده، تبدیل به مایع کنند. به همین دلیل، تعداد قابل توجه ای از زنبورها مامور آوردن آب به کندو میشوند. بدیهی است که تنها کلنیهای قوی قادر به استفاده از شکر خشک خواهند بود. کلنی های ضعیف به علت کمبود جمعیت در آوردن آب، قادر به استفاده از شکر خشک نخواهند بود.
استفاده از شربت خوری هایی که برای تغذیه مقدار کمی شربت، ولی به مدت طولانی به کار برده می شود؛ نظیر، شربت خوری بوردمن (Boardman feeder)، یکی از روش های زنبورداری در فصل بهار است که به جز در مواقع اضطراری توصیه نمی شود.
- شربت خوری بوردمن
شربت خوری بوردمن از یک پایه چوبی یا پلاستیکی که یک شیشه دهانه گشاد با درب پیچدار به حجم ۱ تا ۲ لیتر روی آن نصب می شود، تشکیل شده است. در هنگام تغذیه بهاره زنبورها ، زنبورها ضمن عبور از سوراخ واقع در پایه، خود را به درب سوراخ شیشه رسانیده، از شربت تغذیه می کنند.
معمولا کلنیها به مقدار زیاد شربتی را که بتوانند به سهولت از آن استفاده کنند، نیاز دارند. از طرفی شربت خوری بوردمن، با فرارسیدن شب، سرد شده و زنبورها از خوردن شربت پرهیز می کنند و تا زمانی که دوباره هوا گرم شود، قادر به تغذیه از آن نخواهند بود. در آب وهوای ناملایم و سرد، زنبورها به هیچ عنوان قادر به استفاده از این نوع شربت خوری ها نیستند.
نوع دیگر شربت خوری برای تغذیه بهاره زنبورها ، شربت خوری قابی معروف است، از یک قاب با دیواره هایی از جنس فیبر یا پلاستیک و غیرقابل نفوذ در مقابل آب تشکیل شده است.
- شربت خوری قابی
شربت را می توان از قسمت بالا به درون قاب ریخت و برای ممانعت از غرق شدن زنبورها از یک باریکه چوب استفاده کرد. برخلاف شربت خوری بورد من، این نوع مقدار زیادی شربت در مدت کوتاهی در اختیار زنبورها قرار میدهد. البته در فصل سرما، این شربت خوری باید در مجاورت تودة زنبورها قرار گیرد تا قابل استفاده باشد.
- تغذیه جایگزین گرده و مکمل ها
زنبوران عسل به گرده گل نیاز دارند، زیرا گرده گل حاوی پروتئین، چربی، ویتامین ها و مواد معدنی است. زنبوران عسل به محض خروج از حجره خود تا سن ۱۵ الی ۱۸ روزگی از گرده گل تغذیه میکنند؛ به این ترتیب شرایط رشد اعضای داخلی بدن و به خصوص غدد شیری آنها تامین می شود.
دانه گرده، در دوره پرورش نوزادان زنبور عسل بیشترین مصرف را دارد. گرده گل سبب تقویت غدد ترشح موم می شود، لذا زنبوران در بهار که گرده گل فراوان است، تمایل زیادی به موم بافی (موم سازی) دارند. کلنیهایی که در بهار و تابستان موفق به ذخیره گرده زیاد شده باشند، در زمستان گذرانی و تغذیه و پرورش نوزادان آینده مشکلی نخواهند داشت.
زیرا بیشتر فعالیت های مهم زنبور عسل؛ نظیر، ترشح ژل شاهانه برای تغذیه نوزادان و ملکه، ترشح موم برای ساختن شان و تامین عناصر موردنیاز بدن، توسط گرده تامین خواهدشد.
گرده گل های مختلف از نظر ارزش غذایی یکسان نیست. گرده برخی از گل ها از لحاظ مواد پروتئینی غنی ترند. مقدار پروتئین در دانه های گرده از ۸ تا ۴۰ درصد متغیر است. به طور مثال، گرده درختان میوه، ذرت، شبدر سفید، شبدر قرمز، بیدمشک و اسپرس از لحاظ پروتئینی غنی ترین و گرده درختان کاج و صنوبر و عموما سوزنی برگان از لحاظ محتوای پروتئینی فقیرترین هستند. اما زنبور عسل قادر به تشخیص تفاوت کیفی بین آنها نبوده، و لذا هم بارهای گرده خوب و هم بارهای گرده فقیر از لحاظ پروتئینی را به کندو حمل می کند.
به دلیل اهمیتی که گرده گل در تغذیه بهاره زنبورها ، به ویژه نوزادان زنبور عسل دارد، زنبورداران در مواقع کمبود گرده، از مواد جایگزین گرده یا از گرده گل توام با موادغذایی مکمل استفاده می کنند. مواد جایگزین گرده، نقش غذایی تقریبا مشابه با گرده دارند، ولی مواد مکمل قادر به جایگزینی با گرده نبوده، بلکه فقط می توان آنها را توام با گرده به کار برد.
تحقیقات انجام شده روی مواد مکمل و جایگزین گرده گل، دلالت براین دارد که آرد سویا را می توان به طور رضایت بخشی به عنوان جایگزین گرده گل به کار برد، ولی از آنجا که آرد سویا ماده ای نیست که زنبورها را به خوبی جلب کند، بایست مقداری گرده گل به آن اضافه کرد تا توجه زنبورها به آن جلب شود. برای تهیه جایگزین گرده گل، چندین فرمول تهیه شده که یکی از آنها به شرح زیر است:
آرد سویا (۳ قسمت) شیر کم چربی (۱ قسمت) مخمر (۱ قسمت) شربت شکر (۸ قسمت) در زمان وفور گرده، می توان مقادیر زیادی گرده استحصال و نگهداری کرد. برای نگهداری از گرده های جمع آوری شده توسط زنبوران، می توان آنها را خشک کرد یا با شکر مخلوط کرد و یا آن را در فریزر به صورت منجمد ذخیره کرد. احتمالا نگهداری گرده ها به صورت منجمد بهترین روش در زنبورداری در فصل بهار است.
- نکته:
اضافه کردن عسل به مواد مکمل گرده، سبب جلب بیشتر زنبورها می شود، ولی افزودن عسل به مواد غذایی مکمل خطر انتقال بیماری به کندوهای دیگر را دارد. اگر زنبوردار از عدم وجود بیماری در زنبورستان خود مطمئن باشد، استفاده از عسل سودمند خواهد بود. در حال حاضر، محققین در بیشتر کشورها به این موضوع می اندیشند که مواد مکمل و جانشین هایی پیدا کنند که در چند سال آینده، سبب تحول در کار زنبور داری شود.