زنبورداری در پاییز (آذرماه)
توضیحات:
-
به نام خدا
۱- آذر ماه، زنبورها فقط برای دفع مدفوع پروازهای کوتاه مدتی به خارج از کندو انجام می دهند. در اطراف زنبورستان، چنانچه پارچه های سفیدی را پس از شستن، برای شدن روی طناب انداخته باشند، در پروازهای دفع مدفوع زنبورها ترجیح می دهند روی پارچه های سفید مدفوع خود را تخلیه کنند. لذا باید از انداختن پارچه های سفید روی قاب و در اطراف زنبورستان ها خود داری شود.
۲- به محض بارش برف، زنبوردار باید مراقب سوراخ پرواز کندوها باشد که با برف بسته نشود اگر در این کار ساده غفلت شود، ممکن است در اثر بسته شدن سوراخ پرواز کندوها با برف یخ زده و زنبورها خفه شوند. البته برف در حالت ذوب نشده متخلخل (سوراخ سوراخ)است، و تاحدی هوا از آن عبور می کند و لذا ممکن است برف ذوب نشده نتواند دریچه پرواز را کاملا مسدود کند و باعث خفگی زنبورها شود.
اما چنانچه برف ذوب شود و در حالت ذوب شدن یخ بزند، برف یخ بسته دریچه پرواز را کاملا مسدود می کند و موجب خفگی زنبورهای درون یک کندو می شود. برف جمع شده در جلوی دریچه پرواز کندوها به دو علت ممکن است ذوب شود و در حالت ذوب شده که از آب اشباع است، در هوای سرد شب یخ بزند: یکی به علت گرم شدن هوا در هوای آفتابی و دیگری به علت انتقال هوای گرم در کند و از طریق دریچه پرواز.
۳- مستقر کردن کندوها در زیر یک سقف یا سرپناه، از ریزش باران و برف روی سقف کندوها جلوگیری می کند. لذا در صورت امکان، بهتر است تمامی کندوها در زمستان و حتی تابستان و قبل از کوچ در زیر سرپناه مستقر باشند. چنانچه از سرپناه استفاده نشود، در زمستان برف و باران و سرما و در تابستان تابش مستقیم نور خورشید و گرما موجب ناراحتی کلنی ها می شود.
۴- به ویژه در زمستان، کندوها به جز سوراخ پرواز نباید هیچ منفذی به خارج داشته باشند و یکی از کارهای زنبوردار در آذر ماه به بعد، بررسی هفتگی کندوها برای مطمئن شدن از فقدان سوراخ یا منفذ در سقف یا دیواره های کندوها است.
تشکیل خوشه توسط جمعیت های موجود در کندوها در سرمای زمستان
اگر زنبورها غذای کافی داشته باشند، می توانند در شدیدترین سرماهم مقاومت کنند؛ ولی در صورت وجود درزهایی در کندو، در مواقعی که کوران میشود و باد سرد با شدت از منافذ کند و وارد می شود، زنبورها با چنین سرمایی نمی توانند مقابله کنند. زیرا زنبورهای موجود در سطح خوشه زمستانی به طور مستقیم در معرض چنان سرمایی قرار می گیرند.۵- در سرمای زمستان، زنبورها روی هم جمع می شوند و به صورت گلوله (خوشه) در می آیند. در مرکز این گلوله که ملکه وجود دارد، درجه حرارت ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است. زنبورهای داخل و خارج گلوله مرتب جای خود را عوض می کنند تا همه بتوانند به مدت کافی از گرمای مرکزی گلوله بهرهمند شوند و با سرما مقابله کنند.
۶- در رابطه با خوشه زمستانی، زنبورها دو نوع حرکت دارند؛ یکی حرکت انفرادی و دیگری حرکت دسته جمعی. رفتن زنبورها به طور انفرادی از خارج به مرکز خوشه و از مرکز به طرف سطح خوشه، حرکت انفرادی زنبور عسل است که دراین حرکت برای استفاده از گرمای مرز خوشه توسط همه زنبورها انجام می شود.
اما حرکت دست جمعی یا حرکت کل خوشه، حرکتی است که برای تغذیه انجام می شود. در این حرکت، ابتدا خوشه در نقطه ای با حجره های پر از عسل مستقر می شود و پس از تمام شدن عسل موجود در تمام حجره های آن نطقه، خوشه به طور دسته جمعی چند سانتی متر به طرف جلو می رود و تا پایان یافتن عسل موجود در حجره های نقطه دوم در آن جا مستقر می ماند.
این عمل تا رسیدن خوشه به انتهای قاب ادامه می یابد و سپس خوشه به شان پر از عسل مجاور منتقل می شود. اما در شان دوم، پس از تمام کردن عسل حجره های اولین نقطه، خوشه به اندازه چند سانتی متر به عقب می رود (درشان اول با حرکت به جلو بود) و به همین ترتیب عسل موجود در شان دوم، سوم و غیره را تمام می کنند.
۷- تشکیل خوشه توسط جمعیت های موجود در کندوها در سرمای زمستان، از لحاظ قوانین فیزیکی پربازده ترین روش مبارزه با سرما است که ضمن آن حداقل گرمای تولیدشده در بدن زنبور در فضای محیط تلف می شود. با این روش است که جمعیت داخل کندو قادر است با حداقل ممکن مصرف غذا، زمستان را تحمل کند.
سرقت عسل
زنبورداری در پاییز بخصوص در آذر ماه که هوا کاملا سرد شده و زنبورهای عسل به مراقبت بیشتری نیاز دارند بسیار مهم می باشد.حال ببینیم اگر زنبورهای عسل در مواقع سرد زمستان، به خوشه نروند، چه اتفاقی می افتد. اصولا حیوانات خون گرم باید مقداری غذا مصرف کنند تا این غذا در بدن بسوزد و گرما تولید کند و دمای داخلی بدن از حد معين كمتر نشود. حیواناتی که تولیداتی هم دارند، باید مقداری هم غذا بخورند تا علاوه بر نگه داری بدن، به مصرف تولید آنها برسد.
برای راه رفتن و پرواز هم به مقداری انرژی نیاز دارد که آن هم باید از طریق غذا تأمین شود. مقدار انرژی لازم برای زنده ماندن که حداقل انرژی لازم برای هر موجود زنده است، انرژی نگهداری یا زنده نگهداشتن بدن نامیده می شود.
زنبور عسل هم که در زمستان هیچ پروازی انجام نمی دهد، تقریبا به مقداری انرژی لازم دارد که بتواند با آن زنده بماند و در این حالت مصرف غذا نیز به حداقل می رسد.
حال چنان چه درجه حرارت هوا سرد باشد، علاوه بر مقدار غذایی که حیوان برای زنده ماندن نیاز دارد، باید مقداری هم غذا بخورد تا بتواند غذای اضافی را در بدن بسوزاند و به گرما تبدیل کند و با این گرما با درجه حرارت سرد مبارزه کند.
چنان چه زنبورها در زمستان نیز مثل سایر مواقع زندگی کنند، به علت سرمای شدید محیط، به سرعت حرارت بدنشان به محیط منتقل می شود و برای ایجاد حرارت لازم، هیچ راهی ندارند جز اینکه غذای بسیار بیشتری بخورند.
متاسفانه انجام یک آزمایش که ضمن آن بتوان در داخل کندو زنبورها را از خوشه رفتن ممانعت کرد و غذای فراوان در اختیار آنها گذاشت و میزان مصرف غذا را اندازه گیری کرد غیر ممکن است؛ زیرا زنبورها به طور غریزی در مواقع سرما به خوشه می روند.
اما می توان براساس قوانین ترمودینامیک اذعان داشت که در صورت جمع نشدن زنبورها در خوشه مصرف غذای لازم برای مقابله بدن زنبورها با سرمای محیط، بسیار بسیار بیشتر خواهد بود و در چنان شرایطی یقینا اگر زنبوردار تمام عسل برداشت کرده خود در طول سال را هم به کندوها برگرداند، باز هم زنبورها قادر نخواهند بود که با مصرف عسل فراوان با سرمای زمستان مقابله کنند.
به عبارت دیگر، زنبورها از سرقت عسل خود توسط انسان آگاه نیستند و تصور میکنند هر مقدار عسل تولید کنند، برای مصرف در زمستان ذخیره خواهند داشت. زنبورها علی رغم این تصور، باز هم به طور غریزی به خوشه می روند چون می دانند که حتی کل غذای تولیدی آنها در طول سال هم جواب گوی گرم کردن آنها در زمستان نخواهد بود.
زنبور عسل به طور غریزی و برای صرفه جویی در مصرف انرژی حرارتی بدن خود و غذای محدود ذخیره کرده، در سرما به خوشه می رود و در تشکیل این خوشه، از لحاظ صرفه جویی در اتلاف حرارت بدن و مصرف غذا اعجازی می شود که حرفه زنبورداری و ادامه حیات زنبورعسل به آن اعجاز غریزی بستگی مطلق دارد.
در خوشه زنبور عسل، حرارت واردشده از بدن زنبورهای توده مرکزی به سایر نقاط فضای داخل کندو منتقل نمی شود، بلکه این حرارت، فضای داخلی توده را گرم می کند و باعث می شود که تمام زنبورهای مستقر در لایه های مختلف خوشه، به جز زنبورهای خارجی ترین لایه با هوای سرد کندو مجاور نباشند.
به عبارت دیگر، فقط زنبورهای قشر خارجی خوشه است که حرارت بدنشان با شدت به خارج از خوشه منتقل می شود و میزان اتلاف حرارت بدن زنبورهای لایه های داخلی خوشه بسیار ناچیز اس