حالت دفاعی یا حالت کلنی زنیور عسل
توضیحات:
-
حالت دفاعی یا حمله زنبوران یک کلنی، تحت عنوان Temperment یا حالت کلنی بیان می شود. یک کلنی، در صورتی گفته می شود حالت آرام یا ملایم دارد که کارگران آن نسبت به کلنی دیگر در صورت انجام عملیات مشابه کمتر تمایل به نیش زدن داشته باشند.
برای سال ها زنبورداران معمولا کلنی هایی را که خیلی نیش می زدند، با جایگزین کردن ملکه آن با ملکه های حاصل از کندوهای آرام اصلاح می کردند. بعضی از تولید کنندگان ملکه زنبور عسل نیز کلنی هایی را که شدیدا نیش می زدند برای پرورش ملکه از زنبورستان خود حذف می کردند. اصلاح نژاد نظارت شده زنبور عسل در موسسات تحقیقاتی نشان می دهد که حالت مهاجم بودن کیفیتی است ارثی که چندین عامل در آن دخالت دارند و در ضمن اینکه هیچ کس نتوانسته است زنبور عسلی تولید کند که اصلا نیش نزند. اشخاصی نیز هستند که می گویند زنبور عسل بی نیش چندان جالب هم نیست ولی می توان زنبور عسل هایی تولید کرد که خیلی آرام باشند یا خیلی مهاجم و یا در حالاتی بین این دو حد.
نیش زنبور عسل:
نیش زنبور عسل دردناک است و کسانی که آن را تجربه کرده اند همواره از سوزش و خارش شدید آن سخن می گویند زنبور عسل و تمام بال غشائیانی که زندگی اجتماعی دارند تنها به خاطر دفاع از لانه خود نیش می زنند. عده ای عقیده دارند که نیش زدن عادتی است که از اجداد اولیه بال غشائیان به زنبور عسل به ارث رسیده است چه این زنبوران برای فلج کردن و استفاده بعدی از شکار خود آنها را نیش می زدند و سپس در بدن آنها تخم می گذاشتند و شکار فلج شده در مراحل بعدی به عنوان منبع غذا برای نوزادان بکار می رود. ضمن اینکه زنبورهای انفرادی نیز مستقل از وراثت و زندگی اجتماعی زنبور عسل قادر به نیش زدن هستند.
تعداد زنبوران کارگری که دفاع کلنی را برعهده دارند، در طی فصول مختلف به نحو قابل توجهی متغییر است. در خلال جریان تولید عسل تعداد کمتری زنبور کارگر به دفاع از کندو می پردازند. این تعداد به عوامل دیگری نیز بستگی دارد. به عنوان مثال اگر کلنی داخل کندو را ناراحت کنیم یا به آن ضربه بزنیم، زنبوران کارگر فعالیت عادی را متوقف کرده و حالت دفاعی به خود می گیرند. آنها به دفاع خود حالت ناحیه ای می دهند و در جلو کندو و اطراف آن به دفاع می پردازند. مهاجمین بزرگتر از راه دور مورد حمله قرار می گیرند. این فاصله بین ۱ تا ۱۰ متر است که به خصوصیات ارثی یک نژاد، مواقع سال و شرایط آب و هوائی بستگی دارد.
زنبورهای نگهبان در موقعی که نوش گل در خارج کم باشد، زنبورهای غریبه را مورد حمله قرار می دهند و تنها آنهایی را به کندو راه می دهند که کوله باری از نوش یا گرده به همراه داشته باشند و اگر چنین نباشد آنها را برمی گردانند. زنبور نگهبان معمولا روی دو پای میانی و عقبی می ایستد و شاخک ها و پاهای جلوی خود را به حالت دفاع به سمت جلو نگه می دارد. تشخیص زنبورهای خودی بدون شک از طریق بو انجام می گیرد. مهاجمین برگشت داده می شوند و اگر مقاومت کنند چندین نگهبان روی آنها می ریزند پاها و بال های آنها را گاز می گیرند و تلاش می کنند تا آنان را نیش بزنند.
حشرات دیگر از جمله زنبورهای زرد و زنبور مقدس گاهی به قصد داخل شدن به کندو و زمانی به علت نزدیک شدن تصادفی به حدود سوراخ پرواز کندو مورد حمله قرار می گیرند. اگر خیلی شانس داشته باشند زنده می گریزند ولی بسیار اتفاق می افتد که لاشه یکی از آنها در مجاورت یا نزدیک کندو افتاده باشد.
عوامل موثر در نیش زدن زنبور عسل:
شرایط محیطی در رفتار زنبوران تاثیر می گذارند از جمله:
- در شرایطی که هوا ابریست یا کلنی در محل خیلی سایه قرار داشته باشد کارگران بیشتر نیش می زنند.
- یک کلنی در پاییز که جریان عسل قطع می شود نسبت به فصل بهار بیشتر نیش می زند.کهش شهد را میتوان با شربت شکر جبران نمد همچنین با اضافه نمودن مقداری عرق نعناع به شهد به آرام سازی زنبوران عسل کمک نمود.
- رنگ مهاجم هم در رفتار کلنی موثر است. آنها مواد سیاه یا قرمز را در مقایسه با رنگ های روشن بیشتر مورد حمله قرار می دهند و همین طور مواد درخشان یا آنهایی را که سریع حرکت می کنند بیشتر مورد حمله قرار می دهند. مثلا ساعت مچی و عینک برای زنبورهای مهاجم هدف خوبی هستند.همچنین استفاده از عطر و ادکلن نیز بر رفتار دفاعی زنبوران عسل موث می باشد.
زنبورداران کوشش می کنند با پوشیدن لباس کار با رنگ روشن، باز کردن ساعت مچی و پوشیدن دستکش در مقابل نیش زدن زنبور عسل مقاومت کنند. آنها خیلی زود یاد می گیرند که وقتی با زنبور کار می کنند حرکات آرام داشته باشند.
-عدم وجود ملکه یا پیر بودن ملکه در کلنی یکی دیگر از عوامل تشدید عصبانیت زنبوران عسل می باشدبه این دلیل که کاهش فرومن در کندو به منزله نبود زنبور ملکه تلقی شده است
فرومون ها در مهاجم بودن کارگران اهمیت زیادی دارند. وقتی یک زنبور نیش می زند یا بطور تصادفی له می شود ماده ای بنام Isophenylacetate به اطراف پخش می کند. این ماده فرومون هشدار دهنده است، یعنی دیگر کارگران را به هیجان در می آورد تا حمله کنند و نیش بزنند. لذا تصادفی نیست اگر ملاحظه می شود پس از له شدن یک زنبور، کسی که با زنبوران کار می کند بلافاصله هدف نیش زدن چند زنبور دیگر قرار می گیرد.
بعد از اینکه نیش زنبور عسل زیر پوست نفوذ کرد بلافاصله زهر به داخل محل زخم تزریق می شود. عکس العمل اولیه در مقابل نیش درد شدید و تورم محل نیش است که کاملا عادی و قابل انتظار است. شدت درد و مقدار تورم بستگی به مقدار زهر تزریق شده و عمق نفوذ نیش دارد. عکس العمل تمام قسمت های بدن نسبت به نیش زنبور عسل یک جور نیست و نواحی اطراف چشم و لب نسبت به سایر قسمت های بدن بیشتر ورم می کند.
-کنه وآروا یکی از بزرگترین خطر در نابودی زنبورستان عمل میکند که هر زنبور دار باید در طی سال حداقل 2 بار کندو را جهت رفع این بیماری و اضطراب زنبور عسل بازرسی نمایئ.
-سر و صدا و امواج مربوط به سیستم برقی و مخابراتی یکی دیگر از عوامل متهاجم بودن زنبور عل عمل می نماید.