زنبورداری در فصل تابستان ، روشهای برداشت عسل
توضیحات:
-
به نام خدا
(۱) استفاده از مفر زنبور
(۲) استفاده از یک ماده دورکننده برای راندن زنبورها.
(۳) تکانیدن و برس زدن زنبورها از سطح شانها.
(۴) استفاده از فشار هوا.
طبق اصول زنبورداری و برداشت عسل در تابستان ،معمولا پس از برداشت عسل و در زمانی که مقدار کمی شهد در طبیعت وجود دارد، حس غارت در زنبورها تحریک می شود. دراین موقع کافی است بوی عسل استخراج شده به زنبورها برسد تا غریزه غارت آنها تحریک شود.
در هنگام برداشت عسل از کندوها، باید شان های خارج کرده از کندوها را به سرعت از محل دور کرد تا زنبورها تحریک نشوند. اگر طول دوره شهددهی گیاهان منطقه کوتاه باشد، می توان محصول را چند روز قبل از تمام شدن جریان شهد و زمانی که زنبورها هنوز سرگرم آوردن شهد هستند برداشت کرد تا از غارتگری زنبورها جلوگیری شود.
بهترین زمان برداشت عسل در تابستان هنگامی است که بیشتر شانهای ذخیره عسل، از عسل رسیده پر شده باشد و درب حجره ها توسط زنبورها با لایه ای از موم پوشانده شده باشد، زیرا در این حالت رطوبت عسل در حد طبیعی (۱۷ / ۵ تا ۱۸ / ۵ درصد) بوده و خطر تخمیر و ترش شدن آن وجود ندارد.
اگر در زمانی که تصمیم به برداشت محصول عسل گرفته ایم، هنوز جریان شهد آوری زنبورها ادامه داشته باشد، برداشت عسل باید صبح زود انجام شود، زیرا زنبورها در خلال روز، شهد با عسل نارس را به کندوها می آورند و با تخلیه آن در حجره های ذخیره عسل، باعث رقیق شدن عسل غلیظی می شوند که قبلا در حجره ها ذخیره شده بود.
لذا به دلیل مخلوط شدن شهد روز قبل که در طول شب تغلیظ شده است با شهد رقیق همان روز، رطوبت چنان عسلی بالا خواهد بود و به علت قابلیت فساد، عسل نامرغوب محسوب می شود.
:ا- مفر زنبور
مفر زنبور، سوراخی است قیفی شکل که زنبور از یک طرف به راحتی از آن عبور می کند، ولی برگشت آن امکان پذیر نیست. در واقع مفر زنبور دریچه ایست یک طرفه که درون سوراخی در درپوش داخلی کندو (تخته ای که زیر درب اصلی کندو قرار میگیرد) کار گذاشته می شود. درپوش داخلی کند و به همراه مفر زنبور را اصطلاحا «تخته مفر زنبور» (bee escape board) می نامند که زنبورداران اختصارا به آن مقر زنبور می گویند.استفاده از مقر زنبور یک روش عالی برای برداشت عسل از کلنی ها محسوب می شود. اما استفاده از این وسیله، کار قرار دادن مقر زنبور در جای خود در کندو را به مجموعه کارهای برداشت عسل در تابستان اضافه می کند. اشکال دیگر این است که اگر سوراخهایی در طبقات بالای مفر زنبور وجود داشته باشد، زنبورها ممکن است عسل طبقات را مصرف کنند. به
هر حال، علی رغم این دو مشکل، کاربرد مفر زنبور در هنگام برداشت عسل از طبقات، به طور رایج توسط زنبورداران حرفه ای و غیرحرفه ای انجام می شود. در ایران کاربرد این وسیله خوب زیاد مرسوم نیست، لذا در صورت علاقه به استفاده از این روش برداشت محصول عسل، آموزش و آشناسازی زنبورداران با این وسیله، توسط مروجین ضروری است.
هنگامی که از مفر زنبور استفاده می شود، به خوبی می توان رفتار زنبور را تحت نظر گرفت. اگر از بالای مفر زنبور چند قطره عسل چکانده شود، زنبورها نسبت به ترک طبقات بسیار بی میل و ناراضی خواهند بود.
اگر فردی تصمیم داشته باشد که بیش از یک طبق عسل از بالای مفر برداشت کند، بهتر است برای نصب مقر، طبقات را از هم جدانکند، بلکه دو نفر به وسیله بالابر کندو، طبقات را بلند کرده و نفر سوم مقر زنبور را کار بگذارد.
زنبورداران با تجربه که می دانند به احتمال زیاد عمل غارت هنگام برداشت عسل صورت می گیرد، مقر زنبور را در اوایل یا اواسط صبح کار می گذارند و قبل از شروع هر نوع غارت، به برداشت طبقات عسل می پردازند. اگر فرد به دلیل مبتدی بودن به آهستگی عمل کند، زنبورهای دیگر به طبقات عسل حمله ور شده و در عرض چند ساعت تمام عسل ها را غارت میکنند.
همچنین زمانی که هوا بسیار گرم باشد، خطر ذوب شدن موم شان ها در بالای مفر زنبور وجود دارد، زیرا به دلیل عدم حضور زنبور ها، هیچ نوع تهویه ای در آن جا صورت نمی گیرد. در مورد روش برداشت عسل با استفاده از مقر زنبور، زنبور دار باید تمام معایب و مزایای آن را در نظر گیرد.
مزیت بزرگ استفاده از مفر زنبور این است که زنبوردارانی که دارای تعداد زیادی کندو هستند، قادرند صبح بسیار زود، قبل از پرواز زنبورها از کندو، بدون نیاز به کلاه توری و دستکش، برداشت عسل را شروع کنند.
معایب مصرف عسل شان برای مصرف کننده و اقتصاد کشور
شان آلوده به لارو
زنبوردار معمولا شانهایی را به بازار عرضه می کند که چندین سال از آنها استفاده کرده است. چنین شانهایی غالبأ شکسته، څردشده، سیاه و عمدتأ آلوده به تخم و لارو پروانه موم خوار هستند. برخی از مردم اگر منظره چنین شانهایی را بلافاصله پس از برداشتن از کندو و قبل از تمیز کردن کثافات و تخم و لارو پروانه موم خوار از روی آنها مشاهده کنند، ممکن است از هرنوع عسل متنفر شوند.مسئله بعدی پرداخت پول بیشتر توسط مصرف کننده عسل موم دار نسبت به عسل مایع است. حال اگر در مقابل این وجه اضافی، خاصیتی هم نصیب موم خواران میشد، شاید علاقه آنها به خوردن موم قابل توجیه بود. اما علاوه بر بی خاصیتی مطلق موم از لحاظ تغذیه ای، خریدار عسل شان به سه شکل خسارت می بیند.
١ – مابه التفاوت قیمت هر کیلوگرم عسل شان نسبت به عسل مایع.
۲ – پرداخت پول برای دریافت مومی که برای آنها هیچ خاصیت تغذیه ای ندارد. به عبارت دیگر، خریدار عسل اگر یک کیلوگرم عسل مایع بخرد، دقیقا یک کیلوگرم عسل دریافت می کند؛ اما وقتی یک کیلوگرم عسل شان می خرد، به اندازه موم موجود در آن عسل کمتری دریافت می کند.
۳- برخی از شانها به تخم و لارو پروانه موم خوار آلوده اند که این آلودگی در صورت زیاد بودن، قبل از عرضه به بازار توسط زنبوردار تمیز می شود، اما زدودن کامل شانها از این آلودگی غیر ممکن است. لذا خریدار عسل شان، عسل را به همراه موم و تخم و لارو پروانه موم خوار می خورد، بدون اینکه متوجه شود. حال خوردن این نوع مواد آلوده چقدر برای سلامتی انسان ضرر دارد یا ندارد، باید مورد تحقیق قرار گیرد.
در زمان برداشت عسل در تابستان باید به این نکته توجه کرد که قیمت موم به مراتب بیشتر از قیمت عسل است. اولا زنبوردار کل این اختلاف قیمت را در مورد مقدار مومی که به صورت عسل شان عرضه می کند، در قالب گران تر فروختن عسل شان از مصرف کننده می گیرد. ثانيا با استفاده از ناآگاهی مصرف کنندگان، بخشی از محصول خود را سریع تر در بازار می فروشد. ثالثا زحمت ذوب کردن، تصفیه کردن و تحویل دادن موم های تصفیه شده به کارخانه و دریافت ورق موم پرچ شده را به خود نمی دهد.
ملاحظه می شود که تا این جا خسارت نا آگاهی مصرف کننده عسل شان و زرنگ بازی زنبور دار به مصرف کننده وارد می شود. حال صرف نظر از این که زنبوردار موم با ارزشی را که می توانست به طریق دیگری به پول تبدیل کند و در این روش با قیمت بالا به مردم فروخته است و این موم برای مردم هیچ ارزش و خاصیتی ندارد و فقط موجب خسته کردن آرواره های مصرف کننده می شود، بیاییم و این موضوع را از لحاظ اقتصاد ملی مورد توجه قرار دهیم.
معمولا زنبوردار پس از برداشت شان های پراز عسل از کندوها، شان های تمیز، نسبتا نو و عاری از تخم و لارو پروانه موم خوار را با دستگاه اکستراکتور از عسل تخلیه می کند و شان خالی را در جای مناسبی برای استفاده در سال بعد انبار می کند.
اما همواره تعدادی از قا ۔ پر از عسل (شانها) آنهایی هستند که چندین سال مورداستفاده قرار گرفته اند و لنا .۔ آنها در برخی از نواحی دوطرف شان سیاه است. این شانها ترد و شکننده بوده و ظاهری کثیف دارند و معمولا آلوده به تخم و لارو پروانه موم خوار هستند و قابلیت استفاده مجدد ندارند. قاعدتا زنبوردار باید این گونه شان ها را با دور آهسته تر دستگاه از عسل تخلیه کند در اولین فرصت ممکن موم آنها را ذوب و تصفیه کند و در وقت مناسب آنها را به کارخانه موم پر چکنی (کارخانه سازنده پایه شان) تحویل دهد و به اندازه قیمت رایج موم تصفیه شده از کارخانه پایه شان دریافت کند.