گرده چیست
توضیحات:
-
به نام خدا
گرده در زبان لاتین به معنای یک مادّه‌ی بسیار ریز است. هر دانه‌ی گرده در واقع یک سلول نر گیاه بوده و حاوی مواد لازم برای تلقیح سلول ماده است. دانه‌ی گرده به همراه سلول ماده کامل شده و دارای اطلاعات ژنتیکی لازم برای تولید گیاه می‌باشد. برای مشاهده‌ی دانه‌ی یک گرده به میکروسکوپ‌های نوری قوی نیاز است. از تزئینات سطخ خارجی گرده می‌توان برای تشخیص گونه‌ی گیاه استفاده نمود که این کار با استفاده از میکروسکوپ الکت+
.رونی قابل انجام می‌باشد. شکل ظاهری دانه‌ی گرده در گیاهان مختلف با هم فرق می‌کند. این مسأله یکی از خصوصیات مهم گرده‌ی گیاهان است که باعث شناسایی کاربردهای مختلف گرده در زندگی بشر شده است. مهم‌ترین مسأله‌ای که در مورد گرده وجود دارد همان توانایی تلقیح سلول ماده‌ی گیاه می‌باشد. در سال 1964 فردی به نام «رودلف یاکوپ رنه راریوس» برای اولین بار نشان داد که در گیاهان دو جنس نر و ماده وجود دارد. سلول‌های ماده‌ی گیاه مانند تخمک در حیوانات توسط توده‌های مغذی احاطه شده‌اند. همان طور که تخم‌مرغ تبدیل به مرغ می‌شود از تخم گیاهان که توسط گرده تلقیح شده نیز دانه‌ای با قابلیت رشد و تکثیر به وجود می‌آید. برای انجام عمل لقاح دانه‌ی گرده باید روی کلاله بنشیند سپس لوله‌هایی موسوم به لوله‌های رویشی از هسته‌ی رویشی دانه‌ی گرده بیرون آمده و به سمت تخمدان ماده حرکت می‌کنند و بعد از رسیدن به سلول ماده، عمل لقاح انجام می‌شود.
برای انتقال گرده به گل‌های ماده عوامل زیادی وجود دارند. از جمله جانوران، باد و در برخی موارد آب. گرده‌ها هنگامی منتشر می‌شوند که بساک یا کیسه‌ی محتوی گرده در گل نر می‌ترکد و به این ترتیب گرده‌ها از داخل آن آزاد می‌شود. ترکیدن بساک گل نر با تکان شدید یا لمس آن نیز ممکن است.
به طور کلی گرده‌ها از نظر روش انتقال به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند و از نظر ساختمانی نیز تفاوت‌هایی با هم دارند که دارای خصوصیات زیر می‌باشند:
- گرده‌هایی که توسط حشرات حمل می‌شوند:این نوع گرده دارای پوسته‌ی خارجی زبر، برآمدگی در سطح و ناهمواری‌های خار مانند هستند. بسیاری از آن‌ها سطحی روغنی و چسبناک دارند به همین دلیل به سادگی به کرک‌های حشرات چسبیده و توسط آن‌ها منتقل می‌شوند.
گرده‌های بادی:گرده‌هایی که توسط باد جا به جا می‌شوند، دارای پوسته‌ی خارجی صاف و خشک بوده و دو کیسه‌ی نیم‌کره‌ای پر از هوا با یک برآمدگی در بین دو کیسه دارند.
تعداد زیادی از گرده‌های درختان جنگلی، علوفه‌ها و سایر گیاهان، خصوصیات و ساختار آیرودینامیکی ویژه‌ای دارند که به راحتی توسط باد جا به جا می‌شوند. گرده‌های بادی با توجه به خصوصیات و ساختار ویژه‌ی خود به همراه باد حرکت کرده و اغلب تا مسافت‌های طولانی از محل رویش خود دور می‌شوند ولی بر خلاف گرده‌هایی که توسط حشرات حمل می‌شوند فقط تعداد کمی از آن‌ها موفق می‌شوند روی گل مربوط به گونه‌ی خود بنشینند. بعضی از گیاهان مانند گونه‌ای فندق دارای گرده‌هایی هستند که هم به وسیله‌ی باد و هم به وسیله‌ی حشرات حمل می‌شوند. گل‌های این گیاه بدون عطر بوده و شهدی ندارند ولی دارای ماده‌ای هستند که حشرات را به سمت خود جذب می‌کند. دانه‌ی گرده‌ی این گیاه قطری به اندازه‌ی 03/0 میلیمتر دارد. هنگامی که باد نمی‌وزد دانه‌های گرده‌ی این‌گیاه و گیاهان مشابه آن با سرعت 1 تا 3 سانتی‌متر در ثانیه به طرف زمین کشیده می‌شوند بنابراین برای طی کردن فاصله‌ی 3 تا 5 متری مدت 3 تا 8 دقیقه زمان لازم دارند. به‌طور کلی احتمال نشستن دانه‌های گرده به‌وسیله‌ی باد برروی گل‌های ماده بسیار ضعیف است ولی با توجه به مقدار زیاد دانه‌های گرده، انجام لقاح ممکن می‌شود.
در هنگام گل‌دهی درخت صنوبر زمانی که باد شدیدی می‌وزد، دانه‌های گرده به صورت ابری در می‌آیند و در هوا پراکنده می‌شوند. هرچقدر گرده‌ها خصوصیات فیزیکی بهتری داشته باشند تا مسافت بیشتری همراه باد حرکت می‌کنند. به همین دلیل است که گرده‌ی گیاهان شمال آفریقا در یخچال‌های رشته کوه آلپ نیز مشاهده شده است. ریزش باران گرده اغلب در ماه‌های می و ژوئن (اردیبهشت و خرداد) صورت می‌گیرد و گرده‌ها از درختان جنگلی، علفزارها، مزارع حبوبات توسط باد جمع‌آوری شده و به صورت باران گرده در می‌آیند. در حدود چهارپنجم گیاهان دارای گرده‌هایی هستند که توسط باد حمل می‌شود. تمام این گیاهان یک وجه مشترک دارند آن‌ها گلبرگ‌های درخشان، رنگی و معطری دارند که برای حشرات و انسان جذاب است و حشرات و جانوران مصرف‌کننده‌ی گرده را به خود جلب می‌نماید.- جانورانی که گرده‌های گیاهان را انتقال می‌دهند متنوع هستند و عبارتند از: مورچه‌ها، پروانه‌ها، سوسک‌ها، حشره‌ها، زنبورهای خرما، مگس‌ها، زنبورهای عسل، بعضی پرنده‌ها و حتی خفاش‌ها.
به‌طور کلی شهدی که گیاهان تولید می‌کنند در خدمت تولید مثل آن‌ها بوده و هدیه‌ای است که گیاهان برای بقای خود به حشرات تقدیم می‌کنند و آن‌ها را به طور غیرمستقیم برای بقای خود به خدمت می‌گیرند.
در زمینه‌ی شناسایی عسل از طریق گرده تحقیقات زیادی صورت گرفته است. پروفسور ساندر چهل سال قبل تأکید کرد که اگر ما قادر به شناسایی انواع گرده‌های به وجود آورنده‌ی عسل باشیم می‌توانیم به شناسنامه‌ی موثقی از گیاهان ملاقات شده توسط زنبور عسل دست یابیم. به عنوان مثال در کشورهایی مثل آلمان که هزینه‌ی تولید عسل در آن‌ها گران تمام می‌شود برای حفظ تولیدات خود در برابر عسل‌های رقیب که از قیمت و کیفیت کمتری برخوردارند ارائه‌ی شناسنامه برای عسل‌های عرضه شده ضروری است. تعیین حمل تولید عسل به کمک بررسی میکروسکوپی و آنالیز گرده‌ی آن صورت می‌گیرد. البته باید توجه داشت که در عسل درختان میوه یا مزارع، گرده‌های گل‌های آن درختان و در عسل گیاهان جنگلی و مراتع، هاگ سرخس و گرده‌ی گیاهان این مناطق یافت می‌شود که می‌تواند به طبقه بندی این عسل‌ها کمک کند. گرده‌های گیاهان با توجه به نوع گیاه و منطقه، رنگ مختلفی دارند که از سفید در گیاهان وحشی تا سیاه پررنگ در خشخاش متفاوت است..jpg)
به این ترتیب هر زنبورداری می‌تواند با کمک گرده‌های جمع‌آوری شده و دامنه‌ی رنگ آن‌ها به سادگی گیاهان مورد استفاده را طبقه‌بندی و مشخص نماید. در حال حاضر به وسیله‌ی شناسایی گرده‌ها، میزان گرده‌دهی گیاهان و نوع مسمومیت زنبورها تعیین می‌شود. در مسمومیت‌های ناشی از سمپاشی گیاهان یا عوامل دیگر می‌توان با بررسی میکروسکپی محتویات روده‌ی زنبورهای مریض یا گرده‌های جمع‌آوری شده نوع سم گیاهی را مشخص نمود و چگونگی بروز مسمومیت را تشخیص داد. این مسأله می‌تواند کمکی بزرگی به حفظ محیط زیست بکند.